Մուտք ավագ դպրոց

Ֆիզիկան ինձ համար շատ հետաքրքիր է: Մենք այս երկու տարվա ընթացքում իմացանք հետաքրքիր հայտնագործություններ, մեծություններ, նյութերի կառուցվածքը, ջերմային երևույթները և այլն: Այս երկու տարվա ընթացքում ես ֆիզիկայից ձեռք բերեցի բազուն գիտելիքներ, որոնք պետք կգան ամբողջ կյանքում: Մենք ֆիզիկայի դասաժամերին կատարում էինք հետաքրքիր ֆիզիկական փորձեր, բացահայտում ամեն ինչ: Նաև քննարկում ենք մեր տնային և դասարանական առաջադրանքները:

Գոլորշիացում և խտացում:Եռում:Եռման ջերմաստիճան:Շոգեգոյացման տեսակարար ջերմունակություն

1.Ի՞նչ է շոգեգոյացումը,և ինչ ձևով է այն արտահայտվում

Նյութի անցումը հեղուկ կամ պինդ վիճակից գազային վիճակի , կոչ․ է շոգեգոյացում ։

2․Ի՞նչ է գոլորշիացումը

Հեղուկի ազատ մակերևույթից շոգեգոյացումը կոչ․ է գոլորշիացում ։

3․Ինչո՞ւ է հեղուկը գոլորշիանում բոլոր ջերմաստիճաններում ։

Հեղուկը գոլորշիանում է բոլոր ջերմաստիճաններում , որովհետև մոլեկուլները օժտված են կինետիկ էներգիայով ։

4.Ինչի՞ց է կախված հեղուկի գոլորշիացման արագությունը։

Կախված է ջերմաստիճանից ։ Ինչքան մեծ է ջերաստիճանը , անքան արագ է այն գոլորշիանում ։

5.ի՞նչ է խտացում

Նյութի անցումը գազային վիճակից հեղուկ վիճակ կոչ․ է խտացում ։

6.Ո՞ր գոլորշին է կոչվում հագեցած

7.Ո՞ր պրոցեսն են անվանում եռում

Եռում անվանում են հեղուկի ամբողջ ծավալում շոգեգոյացման պրոցեսը ։

8.Ի՞նչն են անվանում հեղուկի եռման ջերմաստիճան

Այն ջերմաստիճանը , երբ հեղուկը եռում է ։

9.Ի՞նչն են անվանում շոգեգոյացման տեսակարար ջերմություն։

10Ո՞րն է միավորը միավորների ՄՀ-ում

Շոգեգոյացման տեսակարար ջերմությունը նշանակում են r տառով ։

Լաբ. աշխ. ներքին էներգիայի փոփոխման եղանակ, ջերմահաղորդում ` կոնվեկցիա

Մարմնի ներքին էներգիան դա մարմինը կազմող մասնիկների կինետիկ և պոտենցիալ էներգիաների գումարն է։

E_ն = E_մկ +E_մպ

Ներքին էներգիան կարելի է փոփոխել 2 եղանակով` մեխանիկական աշխատանք կատարելով և ջերմահաղորդմամբ։

Ջերմահաղորդման եղանակներն են. ջերմահաղորդականություն, կոնվեկցիա, ճառագայթում։

Փորձ կոնվեկցիա

Նպատակ` ուսումնասիրել երևույթը փորձերի միջոցով

Անհրաժեշտ սարքեր և նյութեր` հրակայուն փորձանոթ, սրվակ, ջրով լցված բաժակ, լուցկի, կալյումի պերմանգանտ(մարգանցովկա), պեաձև անոթ, սպիրտ, սպիրտարյոց, ամրակալան կցորթիչներով և թաթերով:

Տեսակարար ջերմունակություն:Ջերմային հաշվեկշռի հավասարումը։․Նյութի ագրեգատային վիճակները։Բյուրեղային մարմինների հալումն ու պնդացումը:

1.Ինչ է ջերմաքանակը

Մարմնին հաղորդած ջերմության քանակը ։

2.ինչ միավորներով է արտահայտվում ջերմաքանակը միավորների ՄՀ-ում:

Ջերմաքանակաի միավորը Q — է ։

3.Որ դեպքում է ավելի շատ ջերմաքանակ պահանջվում ՝նույն զանգվածի գոլ,թե եռման ժամանակ:

Ավելի շատ գոլ ժամանակ ։

4.Մարմնի ստացած ջերմաքանակը կախված է արդյոք մարմնի նյութի տեսակից,

Այո կախված է ։

5.Մարմինների որ հատկությունն է բնութագրում ջերմունակությունը:

Ջերմունակությունը ցույց է տալիս ինչքան ջերմություն է հարկավոր 1կգ մարմնի 1⁰C բարձրացնելու համար

6.Որ ֆիզիկական մեծությունն են անվանում ( նյութի) տեսակարար ջերմունակություն:  

Մարմնի ջերմային հատկությունները բմութագրող այն ֆիզիկական մեծությունը , որը հավասար է մարմնի հաղորդած ջեմաքնակի հարաբերությանը մարմնի զանգվածին և մաիմնի ջերմաստիճանի փոփոխությանը , կոչվում է տեսակարար ջերմունակություն ։

7.Ինչ է ցույց տալիս տեսակարար ջերմունակությունը:

Ջերմունակությունը ցույց է տալիս ինչքան ջերմություն է հարկավոր 1կգ մարմնի 1⁰C բարձրացնելու համար

8.Ինչ միավորով է չափվում տեսակարար ջերմունակությունը:

с — տառով ։

9.Գրել տեսակարար ջերմունակությունը սահմանող բանաձևը:.

10.Ինչ բանաձևով են որոշում տաքանալիս մարմնի ստացած ջերմաքանակը:Իսկ սառելիս մարմնի տված ջերմաքնակը

Տաքանալիս և սառելիս

11.Ձևակերրպել ջերմափոխանակման օրենքը

Սա ջերմափոխանակման օրենքն է ։

12.Ի՞նչ ագրեգատային վիճակներում կարող է լինել նյութը:

Պինդ , հեղուկ , գազային վիճակներում ։

13.Որո՞նք են ջրի ագրեգատային վիճակները:

Գոլորշի , սառույց , ջուր

14.Ինչո՞վ են բնորոշվում նյութի այս կամ այն ագրեգատային վիճակները:

Ֆիզիկական վիճակից , արտաքին պայմաններից ։

15.Ինչպիս՞ի դիրքերում են մոլեկուլները գազերում,հեղուկներում և պինդ մարմիններում:

Գազային վիճակում մոլեկուլները ազատ են շարժվում , հեղուկ վիճակում մոլեկուլները հեշտ են ընդունում շշի կամ տարրայի ձևը էլի հեշտ են շարժվում , իսկ պինդ վիճակում ՝ դժվար ։

16.Ո՞ր պրոցեսն է կոչվում հալում:

Նյութի անցումը պինդ վիճակից հեղուկ վիճակի , կոչվում է հալում ։

17.Ո՞ր պրոցեսն է կոչվում պնդացում:

Նյութի հալած վիճակից պինդ վիճակին անցնելը , կոչվում է պնդացում ։

Ներքին եներգիայի ջերմահաղորդում

Ջերմահաղորդականություն

Մոլեկուլների ջերմային շարժման և փոխազդեցության հետևանքով ջերմության հաղորդումը մարմնի տաք մասերից սառը մասերին անվանում են ջերմահաղորդականություն։

Մարմնի վրա առանց աշխատանք կատարելու ներքին եներգիայի փափոխման եղանակը կոչվում է ջերմահաղորդում։

Ջերմահաղորդման եղանակներն՝ կոնվեկցիա և ճառագայթում։

Եներգիայի փոխանցումը մարմնի ավելիմ տաք տեղամասերից ավելի սառը տեղամասեր քիչ տաք ջերմային շարժման և մասնիկների փոխազդեցության։

Ջերմահորտականության դեպքուն նյութը ինքը չի տեղափոխվում մարմնի մի ծայրից մյուստ , տարբեր նյութեր ուներ տարբեր ջերմահորդականություն։

Կոնվեկցիայի դեպքում եներգիան տեղափոխվում է գազի կամ հեղուկի շիթերով , կոնվեկցիան Լատինական բառ է թարգմանական նշանակում է տեղափոխում։

Ջերմահաղորդականության առանձնահատկությունները։

► պինդ մարմիններում, հեղուկներում և գազերում։

►նյութը չի տեղափոխվում։

►բերում է ջերմստիչանի հավասարության։

►տարբեր մարմիններ, տարբեր ջերմահաորդականություն։

Լաբ․ աշխ․ Ներգին եներգիաի փոփոխման եղանակներ

Ներքին եներգիան կարելի է փոփոխել 2 եղանակով՝ մեխանիկական աշխ․ կատարելով (մուրճով հարվածելով կապարի կտորին , մետաղալարը ճկելով և ուղղելով , մի առարկան մյուս մակերևույթով տեղաշարժելով և այլն․․․), առանձ աշխ․ կատարելու՝ ջերմահաղորդմամբ։

Աշխատանքի նպատակ՝ փորձով տեսնել երբ մարմինն ինքն է աշխատանք կատարում (իր ներքին եներգիայի հաշվին) ապա մարմնի ներքին եներգիան նվազում է և այն սարչում է։

Անհրաժեշտ սարքեր և նյութեր՝ հաստ պատեր ունեցող անոթ , ռետինե խցան , անցք ունեցող ռետինե խցան , օդամղիչ պոմպ , ռետինե խողովակներ։

Աշխատանքի ընթացքը՝ օդամղիչ պոմպով օդը լցրեցինք անոդի մեջ , որոշ ժամանակ անց խցանը աղմուկով դուրս թռավ , իսկ անոթում առաջացավ մառախուղ , օդը սառել է։
Իսկ անոթում սեխմված ոդը խցանը դուրս մղելով կատարեեց աշխատանք իր ներքին եներգիայի հաշվին։

Անցք ունեցող ռետինե խցանը ամուր փակենք անոթի ներքևի անցքը , սովորական ռետինե խցանով ամուր փակենք բերանը , ներքևի անցքով խցանը միացնենք պոմպին։ Օդամղիչ պոմպով սկսենք օդ մղել նրա մեջ։

Ներքին էներգիա:Ջերմահաղորդականություն:Կոնվեկցիա:Ճառագայթային ջերմափոխանակում:Տեսակարար ջերմունակություն:

1.Նկարագրել ջերմահաղորդականության երևույթը <<ցուցադրող>> փորձը:

Պղնձե ձողի երկարությամբ մոմով ամրացնենք մի քանի լուցկու հատիկներ ։ Տաքանալու ժամանկ մոմը սկսում է հալվել ու լուցկիները մեկը մյուսի հետևից ընկնում են ։ Սա ցուցադրում է ջերմության փոխադրումը տաք ծայրիդ դեպի սառը մասը ։

2.Բացատրել,թե ինչպե՞ս է ջերմահաղորդումն իրականացվում մոլեկուլների քաոսայն շարժմամբ և փոխազդեցությամբ:

Ձողի ծայրը տաքացնելիս մոլեկուլների միջին կինետիկ էներգիան մեծանում ու փոխանցվում է սառը մասում գտնվող մոլեկուլներին ու դրանք էլ են օժտվում կինետիկ էներգիայով ։

3.Թվարկել լավ և վատ ջերմահաղորդիչ նյութեր

լավ — մետաղներ
Վատ — հեղուկներ , գազեր , բուրդ , բամբակ

4.Ինչու՞ է օդը վատ ջերմահաղորդիչ

Որովհետև օդի ջերմահաղորդականությունը շատ քիչ է ։

5.Ի՞նչ կիրառություններ ունեն վատ ջերմահաղորդիչները

Փայտը շինարաության մեջ , բուրդը ՝ կտոր ստեղծելուց , գազերը ՝ տանը , լիցքավորելու համար ։

6.Ջերմահաղորդման ո՞ր եղանակն են անվանում կոնվեկցիա ։

Օդի տաք և սառը շերտերի մեխանիկական խառնումը կոնվենցիան է ։

7.Ո՞րն է կոնվեկցիայի և ջերմահաղորդականության երևույթի հիմնական տարբերությունը:

Օդի տաք և սառը շերտերի մեխանիկական խառնումը կոնվենցիան է ։

Ջերմահաղորդականության ժամանկ կինետիկ էներգիաներն են խառնվում ։

8.Ինչպե՞ս է գոյանում ամպը:

Տաքացած օդը բարձրանում է վերև , որոշակի բարձրության վրա օդը սառում է , գոլորշու խտացման հետևանքով առաջանում են կջրի կաթիլներ , որոնք դառնում են ամպ ։

9.Ինչպե՞ս է առաջանում քամին:

Ցերեկը գետինն ավելի տաք է , քան ծովի ջուրը , ուրեմն օդը ավելի տաք է ցամաքում , քան ջրում ։ Տաք օդը բարրանում է վերև ու նրա տեղը գալիս է ծովի եկող սառը օդը ՝ քամին
։

10.Ինչու՞ են հեղուկները և գազերը տաքացնում ներքևից:

Որովհետև հեղուկներն ու գազերը նստած են լինում գետնին ու գետինը արեվը ավելի շուտ է տաքացնում ։

11.Հնարավո՞ր է արդյոք կոնվեկցիան պինդ մարմիններում:Ինչու՞

Հնարավոր չէ , պինդ մարմինները չեն գոլորշիանում ։

12.Ի՞նչ է էլեկտրամագնիսական դաշտը:Ի՞նչ վիճակներում կարող է գոյություն ունենալ:

Էլեկտրամագնիսական դաշտը մատերիայի ձև է, որով իրականցվում է լիցքավորված մասնիկների փոխազդեցություն: Էլեկտրամագնիսական ալիքը կարող է գոյություն ունենալ նյութի հետ կամ նյութից դուրս։

13.Ի՞նչ է էլեկտրամագնիսական ալիքը:

էլեկտրամագնիսական ալիքը ժամանակի ընթացքում էլեկտրական և մագնիսական դաշտերի տարածումն է տարածության մեջ:

14.Ջերմահաղորդման ո՞ր տեսակն են անվանում ճառագայթային ջերմափոխանակում:Բերել  օրինակներ:

Ձերմահաղորդման ճառագայթային փոխանցումը կամ կլանումը ։

15.Ո՞ր մարմինն է ավելի լավ կլանում ջերմային ջառագայթումը՝սև,թե սպիտակ:Բերել մի քանի օրինակներ: 

Ավելի արագ կլանում է սևը , այդ պատճառով էլ ամռանը խորհուրդ չի տրվում հագնել սև հագուստ ։

16.Ո՞ր ֆիզիկական մեծությունն են անվանում ( նյութի) տեսակարար ջերմունակություն:  

Այն ֆիզիկական մեծությունը, որը ցույց է տալիս, թե որքան ջերմաքանակ է անհրաժեշտ նյութի 1 կգ-ը 1°-ով տաքացնելու համար, կոչվում է այդ նյութի տեսակարար ջերմունակություն:

17.Ի՞նչ է ցույց տալիս տեսակարար ջերմունակությունը:

 Ցույց է տալիս, որ 1 կգ նյութը  1°C-ով տաքանալիս կլանում, իսկ սառչելիս անջատում է  որոշակի Ջ ջերմաքանակ:

18.Ի՞նչ միավորով է չափվում տեսակարար ջերմունակությունը:

Նյութի տեսակարար ջերմունակությունը սովորաբար նշանակում են լատինական c տառով:

19.Գրել տեսակարար ջերմունակությունը սահմանող բանաձևը:.

Q=cm(t₂⁰C −t₁⁰C ) 

Լաբարատոր աշխատանք։ Թելավոր ճոճոնակի տատանումների ուսումնասիրումը

Աշխատանքի նպատակ․ պարզել թելավոր ճոճոնակի տատանումների պարբերության և հաճախության կախումները թելի երկարությունից։

Անհրաժեշտ սարքեր և նյութեր․ անցքով կամ կեռիկով գնդիկ, թել, ամրակալան կցորդիչով և թաթով, վայրկենաչափ կամ վայրկենացույց սլաքով ժամացույց, չափերիզ։

Աշխատանքի ընթացք․

1․ Sեղանին դրեք մարակալանը և նրա վերևի ծայրին կցորդիչով ամրացրեք թաթը։ Դրանից մոտ 100 սմ երկարությամբ թելից կախեցի գնդակն այնպես, որ փոքե֊ինչ բարձր լինի սեղանից։

2․ Չափերիզով չափեք այդ ճոճանակի թելի l երկարությունը

3. Գնդիկը շեղենք հավասարակշռության դիրքից 8:10սմ և բաց թողեք։

4. Չափում ենք N=40 լրիվ տատանումների ժամանակը։

5. Հաշվեցի տատանումների T պարբերությունը` T=t/n և V հաճախությունը։

6․ փորձը կրկնեք կարճացնելով թելը 4 անգամ, տատանումների լայնությունը դարձնելով 2:3 սմ։

7. Ստացված արդյունքները գրառեք հետևյալ աղյուսակում

8. Ձեր եզրակացությունները՝ ճոճանակի թելի երկարությունից տատանումների պարբերության և հաճախության կախումների վերաբերյալ, գրառեք տետրում։

Լուծում՝

1մ թել

79,02 : 40 = 1,9755

1/4 մ թել

43.80 : 40 = 1.095

6․03-10․03․Ֆիզիկական մարմին և նյութ:Նյութի կառուցվածք:

Ատոմներ և մոլեկուլներ:Մոլեկուլների շարժում:Դիֆուզիա:

Մոլեկուլների քաոսային շարժման արագություն և մարմնի ջերմաստիճանը:Ջերմաչափ:Ջերմաստիճանային սանդղակ

Նյութի կառուցվածքի իմացությունն հնարավորություն է տալիս իմանալ նյութի փոփոխությունները ։

1.Ինչի՞ց են բաղկացած ֆիզիկական մարմինները

Մեզ շրջապատող ֆիզիկական մարմինները բաղկացած են մեկ , կամ մի քանի նյութերից ։

2.Ինչպիսի՞ կառուցվածք ունի նյութը

Նյութը կառուցվածքը տարբեր է ։ Լինում են ամուր , հրակայուն ,թեթև , ծանր , ջերմադիմացկուն ու այլ նյութեր ։

3.Ինչպե՞ս են անվանում նյութի մասնիկները

Նյութը կազմված է հազարավոր մանր մասնիկներից , որոնք աչքին տեսանելի չեն ու նրանց մեջ կա ազատ տարածություն ։

4.Ո՞ր նյութն են անվանում տարր 

Տարր անվանում են նույն / մեկ / ատոմներից բաղկացած նյութը ։

5.Ի՞նչ է մոլեկուլը

Երկու կամ ավելի ատոմից կազմված մասնիկը մոլեկուլն է ։

6.ի՞նչ է դիֆուզիան

Նյութերի ինքնաբերական խառնման երևույթը կոչվում է դիֆուզիա ։

7.Ինչպե՞ս է ընթանում դիֆուզիան գազերում, հեղուկներում և պինդ մարմիններում

Գազերում դիֆուզիան ավելի արագ է ընթանում , քանի որ գազերի մոլեկուլների միջև հեռավորությունն ավելի մեծ է , ավելի արագ են խառնվում ։

Պինդ մարմիններում ավելի դանդաղ է ընթանում , քանի որ մոլեկուլների միջև տարածությունը շատ քիչ է ։
Հեղուկում համեմատած ավելի արագ է ընթանում ։

8.Ինչպե՞ս է ջերմաստիճանի փոփոխությունը ազդում դիֆուզիայի արագության վրա:

Ջերմաստիճանի բարձրացման ժամանակ դիֆուզիայի երևույթն ավելի արագանում է

Ձայնային ալիքներ։ Ձայնը տարբեր միջավայրերում Իմդաս

Եթե որևէ առաձգական միջավայրում օրինակ օդում մեխանիկական ալիքների տատանումները հասնում են 16.000 ՀԶ-ից մինչև 20.000 ՀԶ, ուրեմն միջավայրում առաջացող ալիքն անվանում են ձայնային ալիք,իսկ մեխանիկական ալիքների աղբյուրը ձայնի աղբյուր:

Այդ ձայնային ալիքները հասնելով մեր ականջին տատանման մեջ է դնում մեր թմբկաթաղանթը:
Իսկ այդ տատանումները մեր ուղեղը ընդունում կամ ընկալում է, որպես ձայն:
Սակայն ոչ ամեն հաճախությամբ տատանումներն են, որ մեր ականջը ընկալում դա որպես ձայն:Այդ ամենում համոզվելու համար դիմենք փորձի:

Մամլակով սեղմենք երկար պողպատե քանոնն այնպես, որ նրա մեծ մասը լինի դուրս ցցված:Եթե մենք քանոնին ստիպենք տատանվել ապա ոչ մի ձայն չենք լսի:
Իսկ երբ այդ դուրս ցցված մասը կտրենք և վերացնենք, արդեն քանոնի տատանումները լսելի կդառնան:Ինձ թվում է բոլորիտ էլ հետաքրքիր կլինի թե ինչպես է ձայնը հասնում մեր ականջին և թե ինչպես ենք մենք այն ընկալում:

Ուրեմն, ձայնային ալիքները ձայնի աղբյուրի տատանումները բերում և հասցնում են մեր լսողության օրգանին:Եվ այդ ձայնային ալիքները մեր ականջը ընկալում է, որպես ձայն:Իսկ այդ ձայները պաուրնակում են մարդու համար բազմաթիվ տեղեկություններ:

Եվ այսպիսով ձայնը ֆիզիկական բարդ երևույթ է, որը ներառում և պաուրնակում է ձայնի աղբյուրի տատանումները և այդ տատանումների հետևանքով առաջացած միջավայրի սեղմման դեֆորմացիայի տարածումը:Առօրյա կյանքում շատ-շատ են օդով տարածվող ձայնային ալիքները:Սակայն օդում տարածվում են միայն երկայնական ալիքներ:

Ուրեմն ձայնային ալիքը երկայնական է:Ձայնի արագությունը տարբեր միջավայրերում տարբեր է:Որպես կանոն պինդ մարմիններում, այն ավելի մեծ է քան հեղուկներում և գազերում:Ձայնի լավ հաղորդիչ է նաև գետինը:Մի օրինակ կա, որը մեզ հայտնի է:

Աֆրիկայի Կալահարի անապատի բնակիչները քնում են ականջները գետնին հպած:Այդպես ավելի շուտ են զգում վտանգը:Ձայնի արագությունը նաև կախված է ջերմաստիճանից